Methamphetamine (Meth) chu sawrkar khap ruihhlo chikhat, mihring tâna hlauhawm ber zinga mi a ni. Meth chu drugs then hlàwm pakhat ATS (Amphetamine Type Stimulants) an tih zinga mi a ni a, ATS hnuaiah chuan Methamphetamine leh Amphetamine bakah methcathinone, fenetylline, ephedrine, pseudoephedrine, methylphenidate leh MDMA (Ecstasy) an tel a ni.
Methamphetamine chu chemicals dang atanga siam chawp (synthetic drug) niin, kawng hrang hrang – ei, hnara hip, zuk leh inchiu-in ruih nan a hman theih. Addict a awl em em a, ruih chuan hlimna, nawmna, phùrna, hah hara inhriatna a siam a, mut chhuak lova rei tak tak awm nan te an hmang thin a; mahse, taksain a haw em em thung si.
Addict awl tak, rei lo têa taksa châkna zawng zawng hip zo vek thin a ni. An tih tirhah nuam ti mah se addict tawhte chuan hrehawm an ti em em a, a damdawi tih leh thin loh chu an hrehawm chhawkna dang a awm lo. A ngawl vei chuan ruih nan a mamawh hnem tial tial thin a, a tawpah chuan rui thei tak tak tawh si lo, nghei thei bawk si lovin hrehawm takin an awm thin. Meth addict te hi enkawl an har em em a, nunna chan phah an tam hle.
M E T A M P H E T A M I N E LAN DAN:
Meth hi chi thumin a awm tlangpui a: pakhatnaah chuan chhangphut dip (powder) vâr angin a awm a, rim nei lo, kha deuh hlek, tui leh alcohol a zawp ral duh tak a ni. A vàr bâkah rawng dang – a uk, sendang leh a eng pawhin a awm thei. A pahnihnaah chuan damdawi mum (pills/tablets) angin an siam bawk a; shape hrang hrang, intiat lo leh rawng hrang hrang – a uk, a eng, a sen, a pawl leh sendâng te in a awm thin. Damdawi múmah hian sign chi hrang hrang an chhu thin. A pathumna chu rial chini (crystals) ang a ni a – vûr tlang leh dip inpawlh angin a awm thin; hei hi Crystal Meth an ti a, darthlalang keh nawi a an avangin ‘glass’ an ti thin a; vur a an bawk avangin ‘ice’ te pawh an ti bawk. Crystal Meth hi thalai hovin party-naah an hmang nasa a, an zu tlangpui.
M E T H – I N T A KSA
A TIHCHHIAT DAN:
Meth la tih rei vak loh hnua taksa a khawih dan (Short-term effect): Meth tih chuan dam riau leh chak riauva inhriatna an nei a; an taksa tâna tha lo khawpin an mengin an che vak vak thin; mahse, an taksa tin a chhiat phah hle. A tàwpah, an chauh tawpkhâwkah ‘crash’ neiin an kulcho thin. Meth chuan chaw ei tui lohna a siam a, thil an ei tlem a, an chèr phah vek thin.
Mut that theih lohna, awm hle hle theih lohna, luak chhuak, thil ti thei deuh ni-a inhriatna, thinchhiatna leh mi dang tihbuai châkna, bawraw taka chet duhna an nei thin. Heng rilrua harsatna hrang hrang – muthilh theih loh (insomnia), rilru buai (confusion), thil hmuh mak (hallucinations), rilru mangang (anxiety), midangte rinhlelhna/hlauhna (paranoia) an nei duh a, kaih (con-vulsions) leh thihna hial a thlen thei.
Meth tih rei hnu a taksa a chhiat dan (Longterm damage) An tih rei chuan Meth hian kawng hrang hrangin taksa a tichhe duh hle: lungphu rang, BP sâng, lungphu chàwl, thluak leh lunga a thisenzâm chhiatna leh stroke leh heart attack, thin, kal leh chuap that lohna hrang hrang a thlen thin. Thluak chhiat hlenna, memory loss (tunhma thil hriat tawh lohna),mood inthlak zung zung te,âtna (psychosis) te leh a chunga rilrua harsatna hrang hrangte khi a awm duh hle.
Meth ti thangte zinga hluar deuh, ka chhunga natna an vei t hin chu “ Meth mouth” an ti a; ha dum, ha muat, ha ngét leh ha-hni hrisel lo an nei a; pitar/putar ha bal so ang hian an awm thin. Meth ti thangte chu an hmel a chhe vek a, an zawr vek a, thalaite pawh tar hrisel lo tak ang maiin an lang thin.
METH TI THINTE AWM DAN STAGE HRANG HRANG:
1) The Rush–(Nawm chem chemna; rush = rawn awm pup pup) – Rush chu miin Meth-a inchiu emaw, a zuk emaw veleha nawm chuaina a neih a ni a; a lungphu a rang em em a, a BP a sâng bawk. Cocaine an tih hnua minutes 2-5 lek awm thin kha Meth-ah chuan rush hi dârkâr chanve lai a awm thei.
2) The High–(High = Rui) – Rush a zawh chuan ‘high,’ ‘the shoulder’ an tih bawk, a ruih hun a lo awm ve leh ta a. High an neih lai chuan fing deuh niin an inhria a, mi hnial leh tihbuai an hrât em em a, mi thusawi lai te pawh pawt chatin an lo sawi zawm sak zung zung thin. An awm hle hle thei lo va, thil pakhat ringawt an buaipui ngut ngut chang a awm. Entir nan: tukverh pakhat ringawt pawh rei tak an tifai nawn tlut tlut thin. The high hi darkar 4-16 lai a awm thei.
3) The Binge– (‘BINJ’ tia lam tur): inthunun lova tih chhunzawm zat). Miin inthunun lova zu emaw, drugs emaw an tih vak vak hi ‘binge’ an ti. Meth hmang thin chuan ruih nan Meth zûk emaw, inchiu emaw a chhunzawm ta zel a. Hemi chhung hian taksa leh rilru, chak riauvin an inhria a,mut a chhuak har a, rei tak tak mutchhuak lovin an awm thei a, “an phur over” kan tih ang chi hian an awm thin. Mahse, Meth a tih apianga ‘rush’ a neih thin chu a nep tial tial a; a dose a sângin Meth a mamawh hnem tial tial a, a tawpah chuan ‘rush’ pawh a nei thei tawh lo va, ‘high’ pawh a nei thei tawh lo thin. Binge stage hi ni 3-15 hun chhung a awm tlângpui.
4) Tweaking– Meth ti thinte an hlauhawm lai ber chu “tweaking” an tih stage an neih lai hian a ni. Meth an tih khan ‘rush’ leh ‘high’ a pe thei tawh lo va, hrehawm an ti em em a, ruih an chak a, an nun a ruak ngawih ngawih a, an rilru a buai zo vek a ni mai. An vun hnuaiah hrik vak vel chiam angin an hria a, an inhiat vak vak a, an vut an hiat pilh hrup thin. Thil an hmu mak (hallucinations an nei) a, an thil hmuhte chu a tak nge tak lo an hre hrang lo va, an muhil thei lo va, mumang ramah an chéng a, an mahni leh mi dangte tan an hlauhawm em em a ni. An mahni intihnat leh mi dangte tihnat an ching a, ‘tweakers’ (Tweaking nei mekte) chu an hlauhawm em em a, an bulah fimkhur hle tur a ni.
5) The Crash – Hetah chuan an taksain a tlin tawh ngang lo va, an zawi ngawih ngawih a, an kulcho va, rei tawk an mu tawp tawh thin. Meth addict hlauhawmna ber pawh an mu zawi ngawih ngawih thin. He hun hian ni 1-3 a awh thin.
6) Meth Hangover –An mu chu an lo harh leh chuan chau ngawih ngawih, taksa chak lo em emin, nun ngui em emin an lo tho chhuak ve leh a. He ‘hangover’ (pentáwng) stage hian ni 2-14 vel a awh thin. Hrehawm an ti em em a, an tuar thei lo va, Meth tih leh mai loh chu an tan kawng dang awm lovin an hria a, an ti leh mai thin. Zu leh ruih theih dang an ti duh hle bawk.
7) Withdrawal – Hangover dawtah chuan withdrawal an nei leh thin a; Meth an nghei atanga ni 30 atanga ni 90 hnuah daih pawh a awm thei. Depression (rilru nguaina) an nei a, thil tih châkna leh peihna an nei lo va, eng mah nuam an ti thei lo. Meth an chak em em a, mahni nunna lâk mai duhna an nei duh hle. Withdrawal hi a hrehawm em avangin enkawlna dawng zinga 93% zet chuan Meth hi an ti leh mai thin a ni.
Tlângkawmna :
Meth hi Mizo ramah tun dinhmunah tak chuan addict an la tam tehchiam lo niin a lang; mahse, Heroin te aiin a tlawm a, a ruih chhung a rei a, ei chi thlengin a lo awm bawk nen – kan fimkhur viau loh chuan thalai tam takin an bàwr leh mai ang tih a hlauhawm hle a ni. A tantirah châkna te, thathona te leh men rei theihna te min pe bawk mah se taksain a haw em em a, rei lo teah an tar bawih bawih mai a ni.
Addict a awlin a ngaih a na em em bawk si. A thahna damdawi leh enkawlna fak a awm loh bakah Meth addictte hi enkawl harsa tak an ni a; thihpui an tam thei hle.
Thalaite’n kan hriat reng tur chu Ruihhlote hian a chang chuan hlimna min pe ve bawk thin, mahse chu hlimna chu a rei lo lulai lutuk a, a man kan pek tur a to lutuk bawk. Drugs hi zuam sual hlauhawm tak a ni a, tih chhin miah loh hi a him ber. Khawvelah hian Pathian tihtute tan chuan tlâkchhamna a awm lo va, amah zuitute tan chuan thil tha tinreng Lalpa hian a ui lo va (Sam 34).
Thalaite chu duh thlang thei dinhmunah kan ding a, kan thlan fuh chuan hlimna te, lawmna te leh thil tha tinreng neihna a ni a; kan thlan fuh lohva ruihhlovah te kan tlàn chuan lungngaihna te, harsatna te, manganna te, hrehawmna te lo chu hmabâk kan nei lo. “Kan buante hi tisa leh thisen an ni si lo, lalnate leh, thuneihnate leh, he thim chunga khawvel roretute leh, van hmunahte thlarau sualho awmte an ni zawk e.” (Ephesi 6:12)
Author : Dr Eric Zomawia
More Stories
2025 Jan. atanga April thla chhungin Mizoram ah thlatin Naupiang 1,827 awmin mitthi 700 vel an awm
Secondhand Smoke lakah i him em ?
Health Service a hma lo hruaitute