ZOEN NEWS

Enlightener of Mizo

Secondhand smoke

Meizial atanga khu lo chhuak leh a zutu in a ka leh hnar atanga meikhu a rawn tihchhuah hi Secondhand smoke tih a ni. Heng meizial khu-ah hian chemical 7000 chuang a awm a, hemi zinga 80 chuang hi Cancer thlen thei chemical hlauhawm an ni.

Secondhand smoke hi a hlauhawm em em a, meizu tu in a meizuk avanga natna a tuar theih ang chi te hi, meizu ve lo mi dangte meizuk khu lo hip luttu te hian an tuar ve thei vek a ni. A tuartute Secondhand smoke tuartu tam berte chu puipunna hmun leh meizial zu thin te bula hnathawk thin ten an tuar nasa hle a. Chenna in chhungah meizuk khap a nih loh chuan a zu ve lo naupangten a tuar hle bawk. Tin, nu naupai lain meizuk a chin chuan a naupai lai engmah hriatna la nei ve lo khan nasa takin a tuar thei a ni.

Natna a thlen tam berte Secondhand smoke in natna a thlen theih langsar te chu, Puitlingah – S tr o ke, chuap cancer, thin thalo , Naupang ah – bronchitis , pneumonia, ashma, Nausenahnausen thih thutna (Sudden Infant Death Syndrome) , naupiang zang lutukna (low birth weight). Heng kan sawi bak pawh hi tam tak a awm a, kan tarlan te chauh pawh hi thihpui theih vek a ni a, midang meizuk khu hip luttu ten an thihpui tam ber an ni mek a ni.

Secondhand smoke laka kan him theih dan tur –

He tiang taka thil hlauhawm a nih avang hian Secondhand smoke lakah hian engtin nge kan him ang tih hi hmalakna tur pawimawh tak a ni ta a. Tunah chuan hemi laka kan him theih dan tur kawng thum in tarlang ta ila

1. Puipunna hmun leh hnathawhna hmun a meizuk khap hi a pawimawh em em a, hei hi hriain sawrkar pawhin khapna dan a siam hial a ni. Kan hnathawhna hmun hi kan chenna in tih lohah chuan kan awm tamna berte a ni a, kan bula miten mei an zu a nih chuan zu ve lo chungin kan lo tuar ve thei reng a ni. Meizu ngai lo te hian meikhu pawlh loh boruak thianghlim hip hi kan chanvo diktak a ni tih hria ila, puipunna hmun leh kan hnathawhna hmunah te miin mei an zu a nih chuan huaisen takin i khap ngam ang u. Tin, dan kengkawhtute pawh kan theihna zawn a piangah thawhpui thin ila a tha khawp mai. Meizu mite pawhin mi dangte tan harsatna thlen theitu an ni tih inhria se, an zu lo thei lo a nih pawhin heng khapna hmunte ai hian khap lohna hmun a zau hle zawk a, chung hmunah te chuan meizu hram hram thin se an mahni leh midangte tan thil tha tak a ni dawn a ni.

2. Chenna in chhu ng a meizuk khap hi a pawimawh em em a. Kan chenna in hi chhungkuaa kan awmhona; kan hun tam ber kan hmanna a ni a, meizuk kan khap lo a nih chuan a zu ve lo te abik takin naupang zawk ten nasa takin an tuar thei a, a chunga kan sawi tak natna hlauhawm tak takte khi an tuar phah thei a ni. Mitam tak mahni inchhunga meizu hluah hluah thin kan la awm te hi a pawi em em a, an chenpuite dinhmun hlauhawm takah an dintir a ni. Mi dangte in chhunga meizu mai thin pawh an la tam em em a, chuvang chuan keimahni chhungkuain kan zu lo a nih pawhin mi dangte meizuk pawh kan khap a, in chhunga meizuk khap a nih thu langsar taka tarlan a pawimawh em em a ni.

Hetih lai hian mi pangngai chin chuan mi in a meizuk ngawt te hi thil mawi lo a ni tih kan hre tawh a, mi in a an len in meizuk khap a nih leh nih loh enfiah phawt nachang an hre tawh a ni. Kan chhungkua kan thisen zawmpui te kan hmangaih takzet a nih chuan meizial khu laka an him leh him loh enfiah hi chhungkua a mawhphurtu berte chuan kan tih makmawh a ni tih hria ila, Meizial khu laka him (Tobacco free home) i din theuh ang u.

3. Nu naupai laiin mei zuk loh hi a pawimawh em em a, nu in nau a pai laia mei a zuk emaw, mi dang meizuk khu a hip luh chuan a naupai lain Secondhand smoke avangin harsatna nasa tak a tuar thei a ni. Kan sawi tak ang khan a chhan hriat hman loh a nausen thih thutna, naupiang zang lutuk te, nau chhiat , nau thlakim lova piang te hi nu in nau a pai laia mei a zuk vangin a thleng nasa em em a, naute mai ni lovin a paitu nu ngei pawh dinhmun hlauhawm tak ah an ding thin a ni. Chuvang chuan nu in nau a pai laiin mei a zu tur a ni lova, midang meizuk khu lakah pawh him ngei turin a inveng tur a ni.

Tlangkawmna

Mizo te hi zirtir nuam tak kan ni a, thil tha lam a nih phei chuan kan awih zung zung thin. Tunah pawh hian meizuk that lohzia te, vaihlo in kan hriselna a tihchhiat nasat theihzia a nawlpuiin kan pawm tlang tawh. Amaherawhchu kan thil lo chin than sim leh bansan kawngah hian hma kan la sawn lo hle a, puipunna hmun a meizuk te hi phal loh a ni tih hre reng chunga zawm duh lo kan la tam hle a ni. Tin, vaihlo avanga cancer natna kan tuar nasat zia t e, chumi avanga thihna a thlen tam dan te hria in hmu reng mah ila, kan vaihlo hman thin sim harsa kan la ti hle reng a nih hi. Tuna vaihlo hmang mek thin te hian kan sim t hei lo a nih pawhin, thangthar zawk kan tu leh fate he tur hlauhawm tak; vaihlo laka an him theih nan kan theihna zawn theuhah hma la ila, meizu mi pawhin mi dangte tana hnawksak phak lo va inthiarfihlim nachang hriat a tha hle a ni. Nang leh kei hi kan tan rual phawt chuan Zofa thangthar hrisel zawk kan siam thei ngei ang.

Author – Dr. Jane Ralte